گزارش خراسان از وضعیت بازار کتاب تخصصی مشهد
![]() صفحه R07 فرهنگ (رضوي) ، شماره سريال 17321 ، تاريخ انتشار 880504 گروه فرهنگی، هنری- حتما تا به حال برای شما هم پیش آمده که برای خرید کتاب به کتاب فروشی ها و بازارهای کتاب شهر مراجعه کرده باشید.اگر نیاز شما در قالب کتاب های آمادگی برای کنکور، کتاب های درسی دانشگاهی که منابع کنکور هستند، بعضی کتاب های خاص و قدیمی و یا بعضی کتاب های جذاب جدید باشد به احتمال زیاد به راحتی و با مراجعه به ۲ یا ۳ کتاب فروشی کتاب مورد نظرتان را پیدا می کنید.اما اگر بخواهید در یک حوزه علمی کمی مطالعه بیشتر داشته باشید و کتاب های خاص تری را بخوانید به احتمال زیاد برای پیدا کردن کتاب مورد نظرتان به مشکل می خورید و اگرهم به دنبال کتاب هایی در حوزه های خاص علمی که مخاطب کم دارند باشید احتمال به مشکل خوردن شما بیشتر می شود.یک دکتر داروساز در این زمینه به خراسان می گوید: خیلی اوقات برای تهیه کتاب به مشکل می خورم. گاهی نمایشگاه ها این مشکل را حل می کنند و می توانم سالی یک بار با مراجعه به نمایشگاه کتاب های مورد نیاز را خریداری کنم و گاهی هم مجبور به مراجعه به بازار تهران می شوم.یک جوان دانشجو نیز در این خصوص می گوید: بازار کتاب پر شده از کتاب های کنکور و... که این موضوع باعث شده تا کتاب های خارج از محدوده درسی خود را در بازار نبینیم تا چه برسد به این که بخواهیم آن ها را خریداری کنیم. یک ناشر: فرهنگ سازی و ایجاد تقاضا در بین مردم مهم ترین عامل عرضه کتاب است
با توجه به این که بحث عرضه و تقاضا در بازار تجارت نقش اصلی را دارد، برای این که عرضه کتاب های مختلف در بازار صورت گیرد باید تقاضا در مخاطب ایجاد شود و این کار وظیفه کسانی است که درکار فرهنگی دخیل هستند.یک ناشر کتاب در گفت وگو با خراسان ضمن بیان این مطلب افزود: سازمان های متولی کار فرهنگی مثل آموزش و پرورش، ارشاد و... باید به روش های مختلف احساس نیاز به مطالعه را در مخاطب ایجاد کنند.احمدیزدانجو با اشاره به این موضوع که تورم روی کالاهای دیگر تاثیر دارد و ارزش افزوده ایجاد می کند گفت: برای کتاب این موضوع وجود ندارد و قیمت کتاب همواره ثابت است که این موضوع باعث می شود سرمایه اولیه کتاب فروش همواره ثابت باشد.وی ادامه داد: با توجه به این موضوعات باید فرهنگ سازی از طریق سازمان های مرتبط انجام شود، مثلا اگر در مدارس به دانش آموزان تکلیف داده شود که هفته ای یک کتاب رامطالعه و برای دوستان خود شرح دهند این فرهنگ در میان دانش آموزان ایجاد خواهد شد.یزدانجو با تایید این موضوع که خیلی از کتاب های مورد نیاز مخاطبان در بازار وجود ندارد گفت: از طرف دیگر نیز طیف جدیدی از کتاب های نامناسب که بیشتر جذابیت دارند به بازار ورود پیدا کرده اند.وی ابراز عقیده کرد اگر همین طیف کم کتاب خوان که علاقه مند به مطالعه هستند نتوانند نیازشان را در بازار پیدا کنند به سمت کتاب ها و کالاهای دیگر خواهند رفت.این ناشر برپایی نمایشگاه های کتاب را یکی از راه های گسترش فرهنگ کتاب خوانی در میان عموم مردم بیان کرد و ادامه داد: در این زمینه تجربه های خوبی را داشته ایم که خیلی وقت ها در همین نمایشگاه هایی که حتی در پارک ها،فضاهای عمومی و... برگزار می شود افرادی که کتاب خوان حرفه ای هم نیستند با مشاهده یک کتاب به آن علاقه مند شده و به سمت آن کتاب گرایش پیدا می کنند که این موضوع می تواند شروعی بر کتاب خوان شدن فرد باشد.یزدانجو با اشاره به بحث تبلیغات در عرصه کتاب گفت: خیلی اوقات مشاهده می کنیم افرادی برای خرید کتابی که در رسانه ها معرفی شده است به ما مراجعه می کنند.وی ادامه داد با توجه به هزینه های سنگین تبلیغات برای کتاب فروش ها و ناشران این موضوع بازدهی ندارد و باید در این زمینه حمایت های لازم صورت گیرد.یزدانجو در این باره که آیا عرضه کتاب در بازار می تواند در مخاطب ایجاد تقاضا کند یا خیر نیز به خبرنگار ما گفت: این موضوع بی تاثیر نیست ولی حداکثر اثر آن ۱۰ درصد است و از سوی دیگر نیز بازار سعی می کند به سمتی حرکت کند که فروش راحت تر دارد و دیدگاه اقتصادی بر این موضوع است که راهی را برویم که سود دهی بیشتری داشته باشد لذا هیچ کس حاضر نیست مثلا یک مجموعه کتاب سینمایی که یک عده مخاطب کم و خاص دارد بیاورد و بعد با توجه به همان موضوع نبود ارزش افزوده در کتاب متضرر شود.وی در خصوص وضعیت دانشگاه ها نیز گفت: دانشجویان منحصر شدند به یک سری کتاب خاص که استادان معرفی می کنند و کسی به سمت مطالعه بیشتر و آزاد نمی رود که این موضوع باعث می شود عرضه کتاب در بازار هم محدود به همین کتاب ها شود.
تبدیل شدن کتاب فروشی از یک کار فرهنگی به تجارت
نگاه به کتاب فروشی دیگر به عنوان یک فعالیت فرهنگی نیست بلکه به یک تجارت تبدیل شده و کتاب به عنوان یک کالا مطرح است.عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران خراسان نیز با اشاره به این موضوع به خبرنگار ما گفت: دیگر خیلی کم هستند کتاب فروش هایی که به محتوای کتاب توجه کنند و هر کتابی را برای فروش در مغازه خود قرار ندهند و هدف فروش کتاب و کسب درآمد است.مهدی نصیر زاده ادامه داد: در زمینه کتاب بازار با رونقی وجود ندارد، در سبد هزینه خانواده ها بودجه کتاب خیلی محدود است و همین مقدار کم هم به سمت کتاب های کمک درسی، کنکور و... است.وی این موضوع را تا حدی مربوط به نظام آموزشی کشور دانست و گفت: ما معلم، کلاس، کتاب و... داریم ولی باز هم مخاطبان به سمت کتاب های کمک درسی و کنکور می روند و به همین دلیل بخش عمده ای از اقتصاد نشر به این قسمت اختصاص یافته است.نصیرزاده ضمن انتقاد از ضعف حمایت های دولتی در زمینه کتاب گفت: هیچ تفاوتی بین کتاب و کالاهای دیگر وجود ندارد.این ناشر ادامه داد: تعداد کتاب فروشی ها در حال حاضر از تعداد ناشران کمتر است و این موضوع به دلیل امتیازاتی است که دولت به ناشران داده است.وی با بیان این مطلب که در شهر مشهد با این وسعت این تعداد کم کتاب فروشی که اگر بتوان به آن ها هم گفت، کتاب فروشی وجود دارد که در یک منطقه محدود شده اند در حالی که اگر دولت حمایت کند و تعداد کتاب فروشی ها در سطح شهر افزایش یابد این موضوع می تواند در زمینه ایجاد انگیزه برای مطالعه در میان مخاطبان بسیار موثر باشد.نصیرزاده مشکل کمبود مطالعه در میان خانواده ها را عامل کمبود تقاضا و به تبع آن کمبود کتاب در بازار دانست و گفت: با توجه به این که تقاضا در زمینه کتاب های کمک درسی و کنکور و یک سری کتاب های عمومی زیاد است می بینیم این کتاب ها در بازار وجود دارد و دلیل آن به این موضوع باز می گردد که کتاب فروش می داند این کار برای او خطری را در پی ندارد و این کتاب ها قطعا فروخته می شود.
کتاب خواندن، یک تفریح خانوادگی
کتاب خواندن باید به عنوان یک تفریح در خانواده ها مطرح شود و برای این موضوع باید کتاب فروشی ها به گونه ای فعالیت کنند که مشتری در آن احساس راحتی کند و به سمت کتاب میل پیدا کند که برای تحقق این موضوع باید دولت تحت یک برنامه ریزی زمان دار و عملیاتی همان مقدار که به موضوع میوه و تره بار توجه می کند به بحث فرهنگی و کتاب هم توجه کند.
![]() مشاهدات خراسان از وضعیت بازار کتاب
برای بررسی این وضعیت به چند بازار کتاب و کتاب فروشی مشهد مراجعه کردیم. کتاب های تست و کنکور در مقاطع مختلف تعداد زیادی از کتاب های موجود در کتاب فروشی ها را به خود اختصاص می دادند که البته با توجه به این موضوع که سال قبل از کنکور در خیلی از موارد بیشترین حجم مطالعه ای را که یک ایرانی در یک سال به خود اختصاص می دهد را دارد طبیعی هم به نظر می رسید.طیف دیگر کتاب های موجود یک سری کتاب های قدیمی و البته مفید و مناسب بود که هنوز هم با این که چندین بار چاپ شده اند مخاطبان خود را دارند و به فروش می رسند. دسته ای دیگر کتاب های دانشگاهی است که معمولا استادان به عنوان منبع درس به دانشجویان معرفی می کنند و یا به عنوان منبع کنکورهای کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در رده ها و رشته های مختلف عنوان می شوند. اما در این بین یک گروه کتاب دیگر که در بازار رایج شده است جالب به نظر می رسد. کتاب هایی که در عنوان آن ها کلماتی مثل موفقیت، کسب درآمد، پول دار شدن، ازدواج، حل مشکلات و... دیده می شود که البته بحث روی مطالب موجود و بار علمی این کتاب ها بسیار زیاد است که قصد بحث درباره این موضوع را نداریم.
کتاب فروشی های اینترنتی راه حلی که هنوز به ثمر نرسیده است
با توجه به گفته های ناشران و اهالی کتاب و گسترش تکنولوژی در میان جامعه به نظر می رسد کتاب فروشی های اینترنتی می توانند نقش به سزایی را در این زمینه ایفا کنند و تا حدی مشکل را برطرف کنند. اما در این بخش هم با مراجعه به تعداد زیادی از این کتاب فروشی ها مشاهده می کنیم همان شرایط موجود در کتاب فروشی ها در این جا هم وجود دارد و بیشترین کتاب های موجود کتاب های جذاب پرمخاطب هستند و اثری از کتاب های تخصصی علمی و خاص نیست.
|